GELİŞİM ALANLARI SF:68

Okul Öncesi Çocuklarda Psikomotor Gelişim

Bireyin yaşayabilmek için yaptığı eylemler, devinimsel gelişimine dayanır. Devinim bireyin bütün etkinliklerinin ve çoğu davranışlarının temelidir. Devinimsel gelişim, bireyin organlarının işleyişini, denetim altına almada gösterdiği becerikliliğin artmasıdır. Devinimsel gelişimde duyum, sinir ve kas sistemleri eşgüdüm içinde çalışır.

Doğduğunda bebeğin bedeni üzerinde hiçbir denetimi yoktur. Bedenin denetim altına alınması hem bedenin yeter olgunluğa ulaşmasına hem de öğrenmeye bağlıdır. Bebek doğduğu zaman iki tür devinim yapar:

1).Bedenin genel devinimleri
2).Refleks devinimler
Bebek, yaşını ilk haftalarında kolunu bacaklarını oynatır; belini kıvırır, oynatır, karnını çeker, başını sağa sola döndürür. Bedenin böyle denetimsiz rast gele oynatılması bebeğin genel beden devinimlerini oluşturur. Bebeği devinimlerinde bir düzen yoktur. Sırtüstü yatan bir bebek, karnına dokunulduğu zaman kolunu açıp kapatır, ayağının altı gıdıklandığında ayak parmaklarını açarak ayağını hızla çeker; eline bir şey verildiği zaman sıkı sıkıya kavrar. Bunlar da refleks devinimlerdir. Birinci ayın sonuna doğru bebekte ilk denetimli devinimlerin başladığı görülür. Bebek yattığı yerden başını, ilgisini çeken yöne doğru çevirebilir. Bedenin denetim altına alınmasında bireysel ayrılıklar vardır. Çocuklar, oturma, sürünme, emekleme, ayakta durma, yürüme, koşma, gibi devinimleri beş yaşına kadar başarırlar.

2-6 yaşlar arası bir başka deyişle çocuğun yürümeye başlamasından sonraki dönem, yoğun bir motor gelişim evresidir. Gelişmesi ve büyümesi ilerleyen çocuk, beden kısımlarını kullanarak ve aralarında koordinasyon sağlayarak yeni ve daha karmaşık beceriler edinir.

3-4 yaş arasında çocuk parmak uçlarında yürümeyi başarabildiği gibi, normal yürümede adımları daha uygun ve iki yaşa oranla uzundur. Geri geri yürümeyi de kolaylıkla becerir. Ani dönüş ve duruşları becerebildiğinden koşmadaki başarısı artar. Merdiven tırmanma becerisinde ilerleme görülür. 4-5 yaş arasında çocuk uzun adımlarla ve ayağını basarken yetişkin gibi kullanarak yürür. Enerjik olan 4-5 yaş çocuğu tırmanma, sıçrama, atlama, hızla bisiklet pedallama ve takla atma gibi tüm bedensel etkinlikleri sever. Parmak uçlarında oldukça dengelidir. 5-6 yaş arsında hareketleri koordinasyonu düzgündür. Çocuk daha çok duvar ve tahta üzerinde yürüme, iki tekerlekli bisiklete binmek gibi denge etkinlikleriyle ilgilidir. Hareketle ilgili gelişim 6 yaşından sonra iyice yavaşlar ve azalır.

Okul öncesi dönemde kaba motor hareketleri sağlayan kaslar, ince motor hareketleri sağlayan kaslara oranla daha fazladır. Buna bağlı olarak, çocuklar, rahatlıkla koşup zıplayabilmelerine karşın, dar bir tahta üzerinde denge sağlamak gibi daha üst düzeyde motor koordinasyon gerektiren hareketleri yapmakta güçlük çekerler, ince motor kasların koordineli bir biçimde, tam olarak işlevini yerine getirebilmeleri, ancak ergenlik döneminde gerçekleşebilir. Gelişimsel olarak çocuklar, henüz gözlerini küçük nesneler ya da ayrıntılar üzerinde odaklayabilmek için de yeterli olgunluğa ulaşmamışlardır, bu nedenle el-göz uyumları yetersizdir. Bu dönemde erkek çocuklar kızlardan daha uzun ve ağır olmalarına karşın kız çocuklarının ince motor kaslarının gelişimi erkek çocuklardan biraz daha ileridir. Bu nedenle aynı yaşlarda farklı cinsiyetteki çocukların ince motor becerisi gerektiren düğme iliklemek, makas kullanmak gibi işlerdeki başarılarını karıştırmamak gerekir.

Çocuklar temel hareket ve becerilerin çoğunu okul öncesi dönemde kazanırlar. Üç yaşındaki çocukların çoğu fazla döküp saçmadan kendi yemeklerini yiyebilirler. Üç yaşından itibaren çocukların çoğu giysilerini çıkarabilir; dört yaşında ise hem giyinebilir hem de çıkarabilirler. Çocukların birçoğunun bu tür eylemleri belli bir yaşa geldikleri halde yapamamalarının nedeni, ana babalarının onlara fırsat tanımamalarından kaynaklanmaktadır. Bu açıdan okul öncesi öğretmenine de önemli görevler düşmektedir. Öğrencilerinin bedensel ve devinimsel gelişimlerine yönelik olarak şu üç açıdan sorumlulukları bulunmaktadır:

• Öğrencilerin gelişimsel özelliklerini tanıma ve izleme

• Gelişimi kolaylaştıracak bir öğrenme ortamı ve uygun etkinlikler oluşturma

• Gelişimde aksayan yönleri saptama, gerekli önleme ve müdahale yaklaşımları ile gelişimin sağlıklı sürmesine yardımcı olmadır.